Rejestracja działalności gospodarstwa rolnego w zakresie produkcji roślinnej

Obecnie mamy lata dynamicznego rozwoju komputeryzacji w Polsce. Komputeryzacja nie ominęła żadnej dziedziny naszej gospodarki. Ceny komputerów osobistych na tyle spadły, że stały się one dostępne dla każdego. Niesłabnące jest zainteresowanie odpowiednim oprogramowaniem. Obok oprogramowania powszechnego użytku szczególnie poszukiwane jest oprogramowanie specjalistyczne.

Obecnie istnieje jeszcze jeden potężny bodziec, aby inwestować w komputeryzację gospodarczej sfery naszego życia. Jest nim przystąpienie Polski do krajów Wspólnoty Europejskiej, otworzenie granic i zderzenie z nowoczesną i konkurencyjną gospodarką krajów zachodnich.

Najpóźniej technika obliczeniowa i przetwarzania danych wkroczyła do gospodarstw rolnych, gdyż pozornie trudno jest zauważyć korzyści jakie niesie ona dla rolnictwa. Okazuje się, że komputeryzacja jest potrzebna zarówno rozwijającemu się przemysłowi jak i rolnictwu. Sprzyja ona wprowadzeniu nowoczesnego wyposażenia, efektywnych technologii oraz nowoczesnych metod zarządzania.

Rozwój oprogramowania komputerowego dla potrzeb wsi wychodzi naprzeciw jej interesom. Największego znaczenia nabierają programy ekspertowe oraz zarządzające. Przy pomocy programów ekspertowych rolnik uzyskuje odpowiedzi na nurtujące go pytanie np: jakie preparaty zastosować do zwalczania określonych chwastów w uprawach, jak je stosować i w jakich dawkach. Bez tych programów rolnik korzysta ze swojego doświadczenia, ograniczając zakres działania lub wręcz powtarzając nieświadome te same błędy, prowadzące do obniżki plonów i ich jakości. W nowoczesnych gospodarstwach rolnych dbających o wydajność z hektara i jakość plonów, takie błędy są niedopuszczalne.

Programy zarządzające natomiast zwalniają pamięć gospodarza od pamiętania wszystkich szczegółów dotyczących jego gospodarstwa i pomagają wyciągać wnioski z dotychczasowej działalności.

Rys 2. Program AGRONOT

Wychodząc naprzeciw potrzebom gospodarstw rolnych, w latach 90-tych opracowano program o nazwie AGRONOT. Pierwsze wersje programu opracowane były dla systemu operacyjnego DOS, a następne dla systemu WINDOWS.

Już od początku AGRONOT zyskał bardzo dużą popularność w polskich gospodarstwach rolnych, gdyż miał wiele zalet i doskonale odciążał rolnika (menadżera), planującego swoją produkcję. Tworzył standard dla tego rodzaju oprogramowania. Przy jego opracowaniu brali udział naukowcy z Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa we Wrocławiu oraz specjaliści z gospodarstwa rolnego PEKPOL CENTRAL SOYA BIEGANÓW Sp. z o.o. w Bieganowie, gdzie był testowany i wykazał swoją skuteczność.

Był z powodzeniem stosowany w Ośrodku Doradztwa Rolniczego (ODR) w Ostrołęce, Urzędzie Gminy w Zagrodnie, Zespole Szkół Rolniczych w Sławnie, Zespole Szkół Zawodowych w Przasnyszu, w wielu prywatnych gospodarstwach rolnych mało jak i wielko-hektarowych na terenie całej Polski oraz wielu innych jednostkach zajmujących się produkcją roślinną.

Na lata 90-te konstrukcja programu AGRONOT wydawała się do tego stopnia dopracowana i wystarczająca, że nie był on dalej rozwijany.

Program AGROsql

Rys 3. Okno logowania się do programu AGROsql

Sukces jaki odniósł program AGRONOT w gospodarstwach rolnych, ODR-ach i szkołach rolniczych, skłonił do powzięcia decyzji o jego dalszym rozwijaniu.

Opracowano kolejną wersję programu o nazwie AGROsql. Przyrostek SQL oznacza, że program łączy się przy pomocy języka zapytań SQL z wyspecjalizowanych serwerem bazy danych, co zapewnia większą skuteczność zgromadzenia i szybkość przetwarzania danych, a także pracę wielostanowiskową w sieci komputerowej, w tym łączność z bazą danych poprzez strony internetowe (serwer mySQL). Zapewnia to łączenie wszystkich podjednostek większego gospodarstwa, rozmieszczonych na obszarze całej Polski, w jedną strukturę informacyjną i decyzyjną.

Program przejął wszystkie cechy użyteczności po swoim poprzedniku. Jest programem prostym w użytkowaniu i przejrzystym, a co najważniejsze, cechuje go od początku do końca prawidłowo prowadzone postępowanie przy zapisie informacji z pola do bazy danych komputera, opracowane wcześniej przez naukowców i specjalistów w dziedzinie produkcji roślinnej.

Cechy i zalety programu AGROsql

Program służy do prowadzenia rejestracji działalności gospodarstwa rolnego w zakresie produkcji roślinnej. Pozwala zastąpić uciążliwą pracę nad prowadzeniem tzw. historii pól oraz rejestrację wszystkich prac związanych z produkcją roślinną.

Za jego pomocą można dokonać analizy kosztów bezpośrednich: uprawy, nawożenia i ochrony roślin oraz eksploatacji maszyn rolniczych. Umożliwia on planowanie działalności gospodarstwa, podejmowanie decyzji w kluczowych jej elementach, np. czy opłaca się uprawianie danej rośliny, na jakich polach jest ona opłacalna, co wpływa na to, że jest ona opłacalna, czy zastosowanie danych herbicydów lub nawozów wpłynęło na zwyżkę plonów, czy trafny jest wybór sposobu uprawiania, czy prowadzona działalność jest opłacalna i na ile opłacalna.

Program umożliwia roczne zbilansowanie działalności gospodarstwa rolnego, zestawienie poniesionych kosztów i odniesionych zysków ze sprzedaży i w ten sposób ocenę prowadzonej działalności w gospodarstwie rolnym. Zgromadzona w komputerze baza danych o gospodarstwie z kilku lat produkcyjnych umożliwia wieloletnią analizę zysków i strat, pozwala stwierdzić, który rok był rokiem najlepszym i co na to wpłynęło. Wykaz w postaci uzyskanego wydruku staje się zapisem naszej działalności, dokumentem negocjacyjnym, podstawą wydawanych decyzji, syntezą rocznej gospodarczości, a baza komputerowa zasobem szczegółowych informacji podatnych na szybki przegląd i porównanie.

Prowadzenie komputerowej bazy danych jest niezbędnym elementem nowoczesnego gospodarstwa rolnego. Pozwala ono na likwidację wielostronicowych ewidencji i kartotek, na szybki dostęp do żądanej informacji oraz na możliwość ogarnięcia jednym komputerowym wydrukiem całej działalności gospodarstwa.

Szczególnie nadaje się na stanowiskach kierowniczych, gdzie kierownik zarządzający dużym gospodarstwem rolnym jednym rzutem oka na monitor może zorientować się o skali problemu i podjąć stosowną decyzję. Program wymusza sprawną organizację robót, planowanie i zarządzanie gospodarstwem.

Praca z programem AGROsql

Rys 4. Zbiorcze zestawienie gruntów

Na początku należy wprowadzić do komputera rejestr gruntów gospodarstwa rolnego. Wszystkie grunty są podzielone na obręby. Dla każdego obrębu wprowadzane są dane dotyczące powierzchni zajmowanej przez grunty orne, użytki zielone, ekosystemy, grunty pod wodami, rowy, drogi, tereny zabudowane, nieużytki.

Po wprowadzeniu obrębów program wyświetla zbiorcze zestawienie gruntów gospodarstwa rolnego w postaci tabeli. Dolny wiersz "Razem" przedstawia liczbowe wartości powierzchni dla całego gospodarstwa, które są aktualizowane po każdej zmianie danej dotyczącej powierzchni gruntów.

Kolejnym modułem programu AGROsql jest Historia pól. Dla każdego pola wprowadza się opis pola, na który składają się: nr działki geodezyjnej, powierzchnia pola, typ i rodzaj gleby, kompleks, klasa bonitacyjna, stan drenów, uwilgotnienie, stopień kultury, przedplon, oraz analiza glebowa. Analiza glebowa obejmuje: odczyn, kwasowość hydrolityczną, zawartość próchnicy, zawartość Mg, skład mechaniczny. Po opisie pola wpisuje się dane dotyczące: nawożenia mineralnego, nawożenia organicznego, siewu, uprawy mechanicznej, chemicznej ochrony roślin, przebiegu pogody i zdarzeń. Dane dotyczące siewu składają się z: nazwy rośliny uprawnej, odmiany, stopnia kwalifikacji, terminu siewu, zdolności kiełkowania, ilości wysiewu, obsady roślin, zbioru z pow. 1 ha, ceny 1 q zbioru.

Rys 5. Uprawa mechaniczna

Przy chemicznej ochronie roślin wprowadza się dane dotyczące: zaprawiania nasion oraz stosowania na polu fungicydów, insektycydów i herbicydów.

AGROsql nie narzuca, ani kolejności wprowadzania, ani potrzeby wprowadzenia wszystkich danych. Jeżeli brak pewnej danej, miejsce przeznaczone do jej wprowadzenia pozostawiamy puste.

Do ekonomicznej oceny działalności gospodarstwa wykorzystano kosztowe ujęcie produkcji rolnej. Oprócz danych jakościowych występują dane ilościowe jak, np. dawki użytych preparatów, ceny jednostkowe, koszty zabiegu.

Program wylicza koszty jednostkowe dla danego preparatu zastosowanego w danym dniu na określonym polu. Przeprowadzone obliczenia wykorzystane są do kalkulacji poniesionych kosztów.

Rys 6. Wybór ciągnika i maszyny współpracującej

Ceny jednostkowe preparatów można pobierać z wbudowanych w program baz cenowych. Bazy cenowe kompletuje się podczas wprowadzania danych albo korzysta z gotowych baz założonych przez kogoś innego.

Takie tabele, jak tabela uprawy mechanicznej gleby, nawożenia mineralnego, nawożenia organicznego, dolistnego dokarmiania i tabele dla ochrony roślin korzystają z kalkulacji kosztów eksploatacji maszyn.

Przykładowo, w tabeli uprawy mechanicznej koszt uprawy uzyskuje się po przeprowadzeniu kalkulacji kosztów eksploatacji maszyn rolniczych. W kalkulacji wprowadza się dane wejściowe, którymi są: przewidywany okres użytkowania, wykorzystanie w latach użytkowania, czas użytkowania w roku, cena zakupu maszyny, wskaźnik kosztów przechowywania, koszt ubezpieczenia i podatku drogowego, wskaźnik kosztu napraw w okresie użytkowania, cena paliwa, cena 1 kWh energii elektrycznej, koszt materiałów pomocniczych, koszt roboczogodziny i wydajność eksploatacyjną.

Rys 7. Kalkulacja kosztów eksploatacji maszyn

Po przeliczeniu danych wejściowych AGROsql wyświetla obliczone koszty utrzymania (amortyzacja, przechowywanie, ubezpieczenie i podatek drogowy) oraz koszty użytkowania (koszt napraw, koszt paliwa i smarów, koszt energii elektrycznej, koszt materiałów pomocniczych, koszt robocizny bezpośredniej). Przed otrzymaniem jednostkowego kosztu eksploatacji maszyny należy jeszcze wprowadzić koszt siły pociągowej lub napędowej (kosztu tego program nie wylicza).

Jednostkowy koszt eksploatacji przenoszony jest z kalkulacji do tabeli uprawy mechanicznej jako koszt uprawy mechanicznej.
Informacje o kalkulacji kosztów jednostkowych eksploatacji szczegółowo omówiono w instrukcji obsługi programu (podano wzory przeliczeniowe oraz objaśnienia terminów).

W czasie przeglądu tabel programu AGROsql napotyka się jeszcze na koszty nawożenia mineralnego i organicznego, koszty siewu, koszty dolistnego dokarmiania oraz koszty ochrony. Koszty ochrony program dzieli na: koszty zaprawiania nasion, koszty zwalczania chorób, koszty zwalczania szkodników i koszty zwalczania chwastów. Dla danego pola przeprowadzana jest kalkulacja poniesionych kosztów.

Rys 8. Zbiorcze zestawienie pól i poniesione koszty

Po wprowadzeniu danych z kilku pół można otrzymać na ekranie (lub wydruku) zbiorcze zestawienie pól i poniesionych kosztów. Program umożliwia wydrukowanie każdej tabeli. Można sortować zestawienia i filtrować wg różnych kryteriów wyboru. Moduł też udostępnia, na podstawie wprowadzonych danych z pól, strukturę zasiewów oraz strukturę plonów.

AGROsql pozwala zastąpić uciążliwą pracę nad prowadzeniem historii pól oraz rejestracji wszystkich prac związanych z produkcją roślinną. Ponadto, za jego pomocą można dokonać analizy kosztów bezpośrednich: uprawy, nawożenia i ochrony roślin oraz eksploatacji maszyn rolniczych.

Waldemar Wietrzykowski